Freelance çalışmak yasal mı?
İnternetten yaptığım ön araştırma ile bu konuda en çok tartışılan konuların başında freelance çalışmak yasal mı? sorusu geliyor ki sayfalarca tartışılan bu sorunun cevabı aslında çok basit: Yasal sorumluluklarınızın bilincinde olarak ve yükümlülüklerinizi yerine getirerek çalıştınız sürece freelance çalışmak elbette yasaldır. Peki nedir bu yasal sorumluluklar? İşte benim de tam olarak öğrenmek ve burada kaleme almak istediğim konu bu
Ancak hala devam eden araştırmalarım sonucunda edindiğim bilgilerin doğruluğundan emin oluncaya dek kesin kanıya varmak ve sizleri de yanıltmak istemiyorum. Bu nedenle, konuyu bir yazı dizisi şeklinde ele almanın daha doğru olacağını düşündüm. Cevapları bulmak için önce freelance çalışanların en çok merak ettiği ve tartışığı konuları sıralayarak başlayalım.Konuyla ilgili neredeyse bütün freelance çalışanlar aynı soruları soruyor:
Freelance çalışanlar müşteriye fatura kesmek zorunda mı? Başka bir iş yerine fatura kestirsek olur mu?
Freelance çalışanlar gelir vergisi ödemek zorunda mı? Yoksa freelance çalışanlar gelir vergisinden muaf mı?
Freelance çalışanlar şahıs şirketi kurmalı mı?
İş yasası ve vergi kanunları freelance çalışanlar için de geçerli mi?
Home-Ofis çalışmanın yasal yükümlülükleri nelerdir?
Müşteriyle yaptığımız sözleşmenin geçerli olması için ne yapmak gerekir?
Fatura kesmek zorunda mıyız?
Bu konu daha çok “fatura kesmezsek ne olur?” şeklinde tartışılan bir soru aslında. Çünkü yasalara göre haksız kazanç sahibi durumuna düşmemek için elde ettiğimiz geliri faturalandırmak zorunda olduğumuzu bir çoğumuz biliyor olmalı. Ancak freelance çalışan bir çok insanın kendine ait şirketi olmadığından, öyle durumlarda ne yapılması gerektiği konusunda tereddütte kalıyorlar. Müşterilerden fatura talep edildiğinde ise herkesin ilk aklına gelen şey, başka bir şirkete KDV tutarını ödeyerek, o şirket üzerinden fatura kestirmek oluyor. Bu durum tamamıyla yasal mı değil mi tartışılır ancak kesin olan bir şey varsa o da etik olmadığı. Ayrıca eğer müşteri ile sizin aranızda bir sözleşme yapıldıysa, faturada geçen isimle sözleşmede geçen isim aynı olmadığından, müşteri ile aranızda bir sorun yaşandığında, bu durum hakkınızı aramak için yasal yollara başvurmanıza engel olabilir.
Gider Pusulası
Edindiğim bilgilere göre, başka bir şirket üstünden fatura kesme yoluna gitmeden önce müşterinizle konuşarak, yaptığınız iş ile ilgili sizin adınıza gider pusulası kesmesini isteyebilirsiniz. Müşteri size gider pusulası kestiğinde hizmet bedelinin %10′u kadar stopaj vergisi öder. Bu durumda size KDV ödemesine gerek de kalmaz. Hizmeti alan kişi yani müşteriniz gider pusulasının kopyasını alarak, size aslını verir. Böylece siz gelirinizi o ise giderini belgelendirmiş olur. Bence de freelance çalışanlar için fatura konusundaki en kolay ve yasal çözüm bu.
Kazancınızı belgelendirdiniz.
Peki, vergi vermeniz gerekmiyor mu?
Konuyla ilgili sorularımı sormak üzere hafta sonu bir mali müşavir ile görüşmem var. Bu nedenle, gelir vergisi ve vergi kanunları, şirket kurmak, home-ofis çalışmanın yasal yükümlülükleri, sözleşmelerin geçerliliği gibi konularla ilgili, yazının başında sorduğumuz sorulara 2.bölümünde geçsek daha iyi olacak. Bir kaç güne kadar yazının 2.bölümünü hazırlayıp yayınlamayı planlıyorum.
Bir süredir hazırlamayı düşündüğüm ve nihayet 1. bölümünü geçtiğimiz hafta yayınladığım freelance çalışanların yasal sorumlulukları yazı dizisine 2. bölümüyle kaldığımız yerden devam ediyoruz. Bir mali müşavir arkadaşımla yaptığım görüşme sonrasında ses kaydını metne dökecek zamanı bulmak ve düzenlemek bir kaç günümü aldı haliyle. 2.bölüme geçmeden önce, ilk bölümü okumayanlar Freelance çalışanların yasal sorumlulukları 1 linkine tıklayarak okuyabilirler.
İlk bölümün son paragrafında, tasarım işini yaptığınız müşterinizin şirketine gider pusulası kestirerek, hem freelance çalışan olarak fatura kesmek zorunda kalmayacağınızdan, hem de böylelikle müşterinin %10 stopaj ödemek koşuluyla size KDV ödemek zorunda kalmadığından bahsetmiştim. Geçtiğimiz günlerde görüştüğüm mali müşavir bu konu ile ilgili önemli bir konuya değindi: “eğer sürekli ve sık aralıklarla, adınıza gider pusulası kesiliyorsa ve vergi dairesi de bunu tespit ederse, otomatik olarak sizi serbest meslek erbabı konumunda değerlendirip vergi mükellefi yaparlar” dedi. yani gider pusulası kestirmenin de kendi içinde bir sınırı olması gerektiğinden ve abartılmamasından söz etti.
2. bölümde asıl üstünde durmak istediğim freelance çalışanlar için gelir vergisi konusuna geçmeden önce, internette “web tasarım, kanunlarda sanat eseri şeklinde değerlendiriliyor” şeklinde dolaşan bir duyumun, sadece bir defaya mahsus olarak tasarım yapıldığında geçerli olduğunu belirtmem gerekiyor. Yani web tasarımı sürekli olarak para kazandığınız bir işe çevirdiyseniz sanat eseri olmaktan çıkıyor. Bu durumda, serbest meslek erbabı olarak vergi dairesine kayıt yaptırmanız ve aylık KDV beyanı vermeniz gerekiyor. Şahıs firması açmayıp home-ofis çalışsanız da bunu yerine getirmekle yasal olarak yükümlüsünüz. Vergi dairesinden bulunduğunuz yere yoklamaya geleceklerini de hatırlatmak isterim.
Bu şekilde çalıştığınızda, yaptığınız işlerin karşılığında serbest meslek makbuzu kesebiliyorsunuz.
Freelance çalışanlar gelir vergisi ödemek zorunda mı?
Freelance çalışanların en çok sorduğu ve cevabını en çok merak ettiği konulardan biri gelir vergisi ödemek zorunda olup olmadıkları. Mali müşavirin bu konu ile verdiği cevap bütün freelance çalışanları sevindirecek sanırım. Söylediğine göre, serbest meslek erbabı olarak çalışmaya başladığınızda, stopaja tabii olduğunuzdan gelir vergisi ödemiyorsunuz. Bu nasıl olacak diye endişelenenler için örnek vererek anlatayım.
Yaptığınız bir tasarım işi karşılığında müşteriye fatura (serbest meslek makbuzu) kestiğiniz zaman, bu makbuz üzerinden stopajı müşteri öder. Yıl sonunda sizin ödemeniz gereken vergi, stopaj üzerinden mahsup edilir. Böylelikle gelir vergisi ödememiş olursunuz. (Gelir vergisinin mahsup edilmesi ile ilgili detayları yeminli mali müşavirin hazırladığı yazıdan okumak için tıklayın… ) Ama serbest meslek erbabı olduğunuz için ve fatura kestiğiniz için giderlerinizi masraf olarak gösterdikten sonra KDV vermekle yükümlüsünüz.
Bütün bunlar aklınızdaki soru işaretine cevap olmuştur sanırım.
Şahıs firması mı yoksa limited şirketi mi?
Freelance çalışanların kendi aralarında en çok tartıştığı diğer bir konu ise şirket açmakla ilgili. Forumlarda ve ilgili sosyal mecralarda gördüğüm kadarıyla, freelance çalışanlar şahıs firması ya da limited şirketi kurmak konusunda kararsız kalıyor. Bunun her iki şirket türü için de geçerli sebepleri var. Ve bu sebepler de, hangisini seçeceğine kişinin kendisinin karar vermesinden başka bir çare bırakmıyor bize. Yine de bu konuda nasıl bir karar vermemiz gerektiğine yardımcı olmak açısından görüştüğüm mali müşavir, konu ile ilgili tavsiyelerde bulundu. Şahıs firması mı yoksa limited şirket mi kurulmasının daha doğru olacağına, işin büyüklüğüne göre kişinin kendisinin karar verebileceğine değindi. Ama kendisine göre, freelance web tasarım işi için başlangıçta şahıs firması açılmasının çok daha avantajlı olduğunu da söyledi.
Neden şahıs firması?
Eğer küçük ölçekli çalışmaya başlayacaksanız, şahıs firmasının avantajları limited şirkete göre çok daha fazla:
Şahıs firmasını açmak ve kapatmak çok kolaydır. Yalnızca bir dilekçe ile başvurup açabilir ve bir kaç gün içinde de kapatabilirsiniz. Ancak limited şirketi açmak da kapatmak da oldukça zahmetli ve uzun süreli bir iştir. (kapanması hakim kararına bağlı olarak 2 yılı geçebiliyor.)
Şahıs firmasının ilk kurulum masrafları da limited şirkete göre çok daha uygun.
Şahıs firması açarak serbest meslek erbabı olarak çalışmaya devam edebilirsiniz. Böylelikle yıl sonunda gelir vergisini stopaj üzerinden mahsup etmeye hala hakkınız var demektir. Yani gelir vergisi mükellefi olsanız da, kâr kullanımına bağlı olarak herhangi bir vergi yükü ile karşılaşmazsınız. Limited şirketteki kurumlar vergisi gibi bir yükümlülüğünüz de yoktur.
Bürokrasi, limited şirketine göre çok daha az olduğundan tabela ve ruhsat gibi prosedürlerle de uğraşmak zorunda kalmıyorsunuz.
Bütün bunlarla birlikte, işiniz hali hazırda büyümekte ise yaptırım gücü açısından limited şirketi kurmak daha iyi olur. Bundan sonrasında karar sizin
Şirket kurmadan sigortalı olmak
Sanırım freelance çalışanların şirket kurmak istemesindeki nedenlerinden biri de, emekli olmak ve sağlık hizmetlerinden yararlanmak. Aslında bu imkanlardan yararlanmak için şirket kurmanıza gerek yok. İsteğe bağlı Bağkur’lu olarak kendi sigorta priminizi ödeyebilir ve emekli olabilirsiniz. Ayrıca her Bağkur’lu gibi sağlık hizmetlerinden de faydalanabilirsiniz. Tabii ki isteğe bağlı Bağkurlu olmanın da şartları, avantajları ve dezavantajları var. Konuyla ilgili detaylı bilgiyi T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu‘nun ilgili sayfalarından öğrenebilirsiniz.
Yazı dizisinin bu bölümünü hazırlamak için yaptığım araştırmalar sayesinde, şahsen konu ile ilgili bilmediğim bir çok ayrıntıyı öğrenmiş oldum. Öğrendiklerimi de sayısal detaylara girmeden blogumda yayınlayarak, freelance çalışanlara yardımcı olmaya çalıştım. Vergi, masraf, prim gibi konularda sayısal detaylara girmek istemememin nedeni, aklınızı çok karıştırmak istemeyişimdi. Çünkü önümüzde birden fazla seçenek olunca ve onlarca rakam da işin içine girince, biz işin içinden çıkamaz hale gelebiliriz
Şirket kurmaya kararlıysanız, beraber çalışacağınız mali müşavire danışarak, kendi tercihlerinize göre değişecek maliyeti ve giderleri tüm detaylarıyla öğrenebilirsiniz.Freelance çalışanlar olarak yasal sorumluluklarımızla ilgili hazırladığım yazı dizisinin 3. ve son bölümüne geçmeden önce, daha önceki 2 bölümü okumayanlara, önce 1. bölüm ve 2. bölümü okumalarını tavsiye ediyorum. İlk iki bölümde; gelir vergisi ödeme zorunluluğu, müşteriye fatura kesme, şirket kurma, şirket kurmadan sigortalı olma gibi bir çok freelance çalışanın aklına takılan sorulara cevap bulmaya çalıştım. Son bölüme geçmeden önce, bu yazı dizisini hazırlamamda bana büyük yardımı dokunan, sorduğum bütün sorulara özenle ve sabırla cevap veren, beni sıkılmadan dinleyen mali müşavir arkadaşma teşekkür ederim
Bu bölümde üstünde durmak istediğim asıl konu, freelance web tasarımcıların müşteri ile aralarında yaptıkları sözleşmeler olacak. Sözleşmenin geçerliliği, hazırlanırken nelere dikkat edileceği gibi önemli noktalara değineceğiniz. Ama hemen öncesinde, önceki bölümlere bağlı olarak son bir soruya cevap vererek bu bölümün ana konusuna geçiş yapalım.
Başka bir şirket üstünden fatura kesmek
Freelance çalışanların, müşteri fatura istediğinde ilk başvurduğu yol, genellikle başka bir şirket üstünden fatura kesmek oluyor. Bu durum o kadar yaygın bir şekilde kullanılır hale gelmiş ki artık insanlar yasal olup olmadığını sorgulamıyor bile. Çünkü taraflara göre, ortada yapılan bir iş, ödenen bir ücret ve stopaj veya KDV farkı ödenerek kesilen bir fatura var. Aslında dışardan bakıldığında her şey yasal görünüyor. Sonuçta bir vergi kaçırma söz konusu değil. Ama göz ardı edilen bir durum var. Yasalara göre faturada yer alan isim, bir ürünü veya hizmeti yasal olarak ortaya çıkaran isim olarak değerlendirilir. Başka bir şirket üstünden fatura kesilirse, müşteri ile aranızda yaptığınız sözleşmenin faturayı kesen şirket üzerinde yaptırımı olmaz. Çünkü sözleşmede yer alan imzanızın, faturada adı geçen şirketi yasal olarak temsil etme yetkisi bulunmamaktadır. Bu da aslında yasal olmayan bir durum oluşturur. Bu durumda, müşterinizle aranızda geçmesi muhtemel olan bir anlaşmazlıkta, müşteriniz yasal hakkını iddia etmek istediğinde kendisini zor durumda bırakmış olursunuz. Haliyle, müşteriniz tarafından bir nevi ************** olarak değerlendirilip, itibarınızın olumsuz olarak etkilenmesine neden olacaktır. Aynı zamanda faturada adı geçen şirketi de zor durumda bırakmış olacağınızı da hatırlatmak istiyorum. Sonuç olarak, özellikle sözleşme yaparak aldığınız işlerde başka bir şirket üstünden fatura kesmekten kaçınmalısınız. Bunun yerine, yazının bir önceki bölümünde bahsettiğim gider pusulasını tercih etmeniz her yönden daha doğru ve “yasal”dır.
Freelance işler genellikle (biraz da zorunluluktan) karşılıklı güvene dayalı olarak yapıldığı için bir çok projede çeşitli sorunlarla karşılaşmak kaçınılmaz oluyor. Neredeyse yapılan işlerin tamamında müşteri ile aranızda yaşanan anlaşmazlıkların iki ana konusu “zaman” ve “para” ile ilgilidir. Söz konusu zaman ve para iken, iki taraf da elinde bir dayanak olmasını istiyor, haklı olarak. Müşterinizle anlaşmazlığa düşmemek için veya düştüğünüzde en temiz ve kolay yolla çözüme kavuşturabilmeniz için, işi alırken mutlaka aranızda bir sözleşme yapmanız iki taraf için de en geçerli dayanak olacaktır.
Bu noktada bir çok freelance çalışanın aklına takılan sorulara cevap verebilmek için; sözleşmenin maddeleri, sözleşmenin geçerliliği ve hazırlarken nelere dikkat edilmesi gerektiği gibi önemli konulara değinmekte fayda var.
Freelance çalışırken yaptığımız sözleşmeler geçerli mi?
Freelance çalışanların en çok sorduğu sorulardan biri de sözleşmelerin geçerliliği ile ilgili. Her iş alanında olduğu gibi freelance çalışma hayatında da yapılan sözleşmelerin geçerliliği her zaman bakidir. Sözleşmelerin hem çalışana hem de müşteriye getirdiği yükümlülükler ve yaptırım gücü, verilen hizmetin bütün aşamalarında ve teslimatında (hatta teslimat sonrasında bile) daha sağlıklı ve sorunsuz bir sürecin işlemesini sağlar. Müşterinizle aranızdaki anlaşmazlık sonucu, alacak davası açma ve icra takibi yapma haklarına sahip olursunuz. (Müşterinizin de aynı haklara sahip olduğunu unutmayın). Tabii ki bütün bu yasal haklara sahip olmanız için, sözleşmeyi hazırlarken dikkat etmeniz gereken çok önemli maddeler ve bilmeniz gereken iş kanunları var. Aksi takdirde yanlış ve eksik hazırlandığı için yasal haklarınızı korumayan bir sözleşmenin hiç bir geçerliliği olmaz. Bu nedenle, önce sözleşme hazırlarken nelere dikkat etmemiz gerektiğine bir bakalım.
Sözleşme hazırlarken dikkat etmeniz gereken önemli hususlar
Freelance işler için yapılan sözleşmelerin geçerliliği için, olmazsa olmaz ana başlıklar vardır. Eğer sözleşmeyi kendiniz sıfırdan hazırlayacaksanız önce bu ana başlıkları oluşturmanız, daha sonra maddeler halinde bu başlıkların içeriğini oluşturarak sözleşmeyi hazırlamanız gerekiyor. Bu bölümler elbette yapılan işin türüne göre değişiklik gösterebilir. Ben doğal olarak freelance web tasarım için bir sözleşmede yer alması gereken ana başlıkları sıralamak istiyorum.
Sözleşmede yer alması gereken ana başlıklar:
Sözleşmenin konusu ve tarafların tanımı
Çalışanın yükümlülükleri
Müşterinin yükümlülükleri
Hizmet süresi ve ödeme şartları
Sözleşmenin iptali
Sözleşmenin onayı
Müşterinin ve çalışanın imzası
Dediğim gibi yapılan işin türüne göre bu başlıklar değişik gösterebilir ya da azalıp çoğalabilir. Tercihe göre de, örneğin “sözleşmenin iptali” başlığını “sözleşmenin yenilenmesi ve iptali” olarak değiştirip içeriği genişletebilirsiniz. Ayrıca sözleşme onayı başlığında mutlaka ilgili iş kanunlarına, yetkili mahkeme ve icra dairelerine yer vermeniz, sözleşmenin yasal geçerliliği için daha sağlıklı olur. Bu konu ile ilgili bir avukattan destek almanız sizin yararınıza olur.
Bütün başlıkların alt maddelerinden tek tek söz etmek yerine, aşağıda verdiğim linkten örnek sözleşmeyi indirerek incelemeniz daha iyi olur diye tahmin ediyorum. Hasan Yalçın, Tasarımcının El Çantası adlı blogunda hem web tasarımcılar, hem de yazılımcılar için çok iyi iki sözleşme örneği düzenlemiş ve paylaşmış. Aşağıdaki linkten indirebilir ve kendinize göre düzenleyerek kullanabilirsiniz.
Ama şunu unutmamanız gerekiyor ki, yaptığınız işe göre en doğru sözleşmeyi mutlaka bir avukata danışarak hazırlamalısınız. Ya da en azından, sözleşmeye son halini avukat yardımı ile vermelisiniz. Eğer çevrenizde tanıdık bir avukat varsa elinizdeki sözleşmeyi incelemesini isteyebilirsiniz. Bunun için sizden ücret isteyeceğini çok da sanmıyorum açıkçası
SONUÇ
Hali hazırda freelance çalışanlar ya da gelecekteki planını freelance çalışacak şekilde yapanların istemeden suçlu ya da mağdur durumuna düşmemesi için, yasal olarak freelance çalışmanın koşullarından ve sorumluluklarından haberdar olması gerekiyor. Bu konuya ışık tutmak için, freelance çalışanların yasal sorumlulukları başlığı ile 3. bölüm olarak yayınladığım yazı dizisini hazırlarken yaptığım araştırmalarda, ben de sizinle birlikte aklıma takılan bir çok soruya cevap buldum. Yazdıklarımın bundan sonraki çalışma hayatınızı olumlu yönde etkileyeceğini umuyorum.
Son olarak, konuyla ilgili eksik ya da yanlışlarımın olduğunu düşünürseniz, yorum olarak bildirmeniz hepimiz için faydalı olacaktır.
0 yorum:
Yorum Gönder